Natte winter gunstig voor broedsucces kraanvogels in 2022 

De winter 2021/22 was nat en in het voorjaar volgden stevige buien. In juli en augustus 2022 werd het weer extreem droog. Met 46 kraanvogelparen verspreid over Nederland is er sprake van een evenaring van 2021. In 2022 bouwden 42 paren een nest en legden eieren. In totaal werden minstens 42 kuikens geboren en zijn er 26 uitgevlogen. Een mooi resultaat. Hierna het verslag.

Paar op weg naar de broedplaats in het Fochteloërveen. Foto: Herman Feenstra

Noord-Nederland belangrijk voor kraanvogels

In 2022 is hetzelfde aantal paren geteld als in 2021; de verdeling over het land komt ook overeen. Noord-Nederland blijft de bakermat, met 32 paren. In het midden en oosten van het land gaat het om elf paren en in het zuiden komt het voorzichtig op gang, met drie paren, maar wel voor het eerst een kuiken dat uitvliegt!

In totaal hadden 42 paren een nest met eieren; daarvan kregen er 26 kuikens. Er zijn 42 kleine kuikens geteld, waarvan 26 zijn uitgevlogen (gemiddeld 0,6 kuiken per broedpaar met nest). Het aantal uitgevlogen jongen is mooi verdeeld over het land, maar enkele gebieden steken er met kop en schouders bovenuit. Het broedsucces in 2021 en 2022 is beter dan in de droge jaren in 2018-2020. De regen in 2021 heeft tot een betere voedselsituatie geleid in 2022, terwijl de droogte in de zomer van 2022 zorgen baart voor volgend jaar.

In Drenthe en Friesland 32 paren en 17 kuikens vliegen uit  

In Drenthe en Friesland zijn 32 paren met een territorium vastgesteld, waarvan 30 met een nest. Het Fochteloërveen (10), het Dwingelderveld (7) en het Drents-Friese Wold (6) vormen de kern van de verspreiding in Nederland. In het Fochteloërveen zat één paartje meer dan in 2021, en in het Drents- Friese Wold waren er zelfs twee paren meer. De hoge waterstanden in de winter 2021/22 en geregeld fikse regenbuien in het voorjaar van 2022 maken broedplaatsen buiten de bezette natuurgebieden geschikt om te broeden. Daardoor treden er kleine verschuivingen op. Er zaten (broed)paren in het Bargerveen (2), Holtingerveld (1), Hijkerveld (1), Hart van Drenthe (3) en bij Norg (2).

In het Dwingelderveld zijn 3-4 kleine kuikens geboren, en bij één paar twee kuikens uitgevlogen. In het Hart van Drenthe heeft één paar één kuiken grootgebracht. Ook op het Hijkerveld is één kuiken uitgevlogen. Op het Wapserveld en het Doldersummerveld krijgen twee paren twee kleine kuikens. Op het Wapserveld vliegt één kuiken uit, en op het Doldersummerveld twee kuikens. Elders in het Drents-Friese Wold vliegt waarschijnlijk nog één kuiken uit.   

In het Holtingerveld vliegen voor het eerst twee jongen uit. Bij Norg zat een paar met twee kleine kuikens. Hier verdween het mannetje in de kuikenfase. Het vrouwtje liep er vervolgens alleen met de twee kuikens, tot de leeftijd van acht weken oud. Daarna zijn ze niet meer gezien. Het vermoeden is dat intraspecifieke concurrentie het paar parten speelde. Een deel van de nieuwe paren gedraagt zich iets minder schuw en past zich aan.

Dat het in het Bargerveen maar niet wil vlotten, is opmerkelijk, gezien de gunstige ligging en de nabijheid van grote hoogveenrestanten. Net over de grens zitten meerdere broedparen in de Duitse hoogveenrestanten.

Opnieuw topjaar in het Fochteloërveen met zeven uitgevlogen kuikens

Na een topjaar in 2021 was het in 2022 nog beter. In het Fochteloërveen broedden tien paren en zijn 10-11 kleine kuikens geboren en zeven uitgevlogen. Drie paren brachten twee kuikens groot en bij één paar vloog één kuiken uit. Dit paar bracht voor het eerst in negen jaar tijd een kuiken groot.

Het Fochteloërveen is de hotspot voor kraanvogels. Foto: Herman Feenstra

De combinatie van een hoog waterpeil, geregeld fikse buien in het voorjaar, een divers voedselaanbod in het kuikenopgroeigebied en vooral de rust en ruimte, leveren een goed resultaat. De betrokkenheid van een aantal bewoners en vrijwilligers speelt daarin ook een rol van betekenis. In het Fochteloërveen worden de kraanvogels nauwkeurig in kaart gebracht. Vervolgens blijft iedereen uit de buurt van de broedparen en wordt het toezicht geïntensiveerd.

Overijssel en Gelderland scoren goed met elf paren en acht kuikens vliegvlug

In Overijssel en Gelderland ging het om elf broedparen. In Overijssel zaten territoria in de Engbertsdijksvenen (1), Haaksbergerveen (2), Wierdense veld (2) en de Zunasche heide (1). In Gelderland broedden kraanvogels in het Korenburgerveen (4) en op de Veluwe is weer een paar gemeld (1). In het Haaksbergerveen is gebroed, maar zonder succes. In het Wierdense veld zijn in de vroege kuikenfase twee paren met twee kuikens gezien. Drie ervan zijn uitgevlogen. Een ouder liep met één vliegvlug kuiken en waarschijnlijk zijn de andere ouder en kuiken verdwenen. Op de Zunasche heide zat een paar met twee kuikens die zijn uitgevlogen.

In het Korenburgerveen in Gelderland ging het om drie paren met twee kuikens en een paar met één kuiken; uiteindelijk zijn er drie uitgevlogen. In deze provincies spelen hoogveengebieden de hoofdrol, maar blijven de Engbertsdijksvenen en het Haaksbergerveen achter qua broedresultaat. Ook hier zitten net over de grens meerdere (broed)paren (zie ornitho.de).

Op waarneming.nl wordt melding gemaakt van een paar met kuiken op de Hoge Veluwe eind juli, maar het is niet duidelijk waar dit paar met kuiken vandaan komt. Heeft u aanvullende informatie, dan horen wij dat graag!

Wakende ouder met twee halfwas jongen op de Zunasche heide. Foto: Gerrit Dommerholt
Foeragerende familie met twee kuikens in het Korenburgerveen. Foto: Dick Kuiperij
Broedpaar met kuiken nabij in het Korenburgerveen. Foto: Dick Kuiperij

Noord-Brabant en Limburg drie paren en voor het eerst een kuiken uitgevlogen!

In zowel de Groote Peel (1), Mariapeel (1) als de Deurnsche Peel (1) zat een paar. Er is gebroed in de Mariapeel en de Groote Peel. Het paar in de Mariapeel is gezien met twee kleine kuikens, waarvan er één is uitgevlogen. Omdat de natte hoogveengebieden deels zijn afgesloten voor publiek zijn ze vaak geschikt als broedgebied. Door verdroging en vermesting groeien de hoogvenen echter in rap tempo dicht met een dichte mat van grassen, bomen, struiken en braamstruweel, waardoor ze als broed- en kuikenopgroeigebied geleidelijk minder geschikt worden.

Kraanvogelpaaar met kuiken, Mariapeel 25 juni 2022 Foto: Jan van de Kam

Ecologie en economie beter op elkaar afstemmen

Het vasthouden van water wordt cruciaal in natte natuurgebieden, maar net zo belangrijk is het terugdringen van de vermesting en het temperen van de klimaatverandering. Door de randzones van kwetsbare natuurgebieden extensief in te richten met rust- en kuikenopgroeigebied ontstaan nieuwe kansen voor kraanvogels en andere planten en dieren. Als de droogte in de afgelopen vijf jaren de trend wordt, dan moeten we in en buiten natuurgebieden aan de bak, en veel beter nadenken over het huidige gebruik van ons grond- en oppervlaktewater.

Een knelpunt van een geheel andere orde, met grote impact op wilde dieren, is de sterk groeiende recreatiedruk in Drenthe en Friesland.  Mensen gaan vanwege gestegen kosten dichter bij huis recreëren, waardoor groengebieden steeds meer onder druk komen te staan. De versnippering met paden en het idee dat er voor elk wat wils moet zijn, gaat ten koste van de rust en de natuurwaarden, en botst met de natuurdoelen van Natura 2000. Om de hoge recreatiedruk in Nederland te temperen, is veel meer natuur nodig en een goede zonering die recht doet aan de bescherming van wilde dieren. Begin met voldoende groen in en om steden en dorpen, zodat mensen dicht bij huis een plekje hebben om te recreëren, te wandelen, te fietsen, de hond uit te laten, et cetera.

Kraanvogelwachters bedankt!

Tot slot: dank aan alle kraanvogelwachters en andere liefhebbers! Op https://www.kraanvogels.net/contactpersonen-kraanvogelgebieden/ vindt u een overzicht van de broedgebieden en de contacten ter plekke.  

  • Dwingelderveld: Joop Kleine, Ronald Popken
  • Drents-Friese Wold: Arend van Dijk, Widmar van der Meer, Harald de Graaff
  • Hijkerveld en Diependal: Bertil Zoer
  • Midden-Drenthe: Pauline Arends
  • Bargerveen: Eric Bloeming, Gerrit Bril
  • Fochteloërveen: H. Feenstra, W. Kootstra, L. Posthumus, J. Mulder, familie van Rhijn
  • Duurswouderheide: S. Scholten
  • Dellebuursterheide: Tom Jager
  • Engbertsdijksvenen: Rick de Ruiter, Gerrit Schepers, Rick Ruis
  • Aamsveen en Witte Veen: Kees Rosenbrand
  • Haaksbergerveen: Rick de Ruiter, Rick Ruis
  • Wierdense Veld: Mark Zekhuis, Gerrit Dommerholt
  • Korenburgerveen: Hans Rauwerdink
  • Deurnsche- en Maria Peel: Jeu van Rijswick, Boena van Noorden, Bjorn Alards
  • Groote Peel: Boena van Noorden
  • West-Brabant: Dirk van Straalen

Heeft u aanvullingen op deze lijst, of op dit verslag, geef deze dan s.v.p. door via info@kraanvogels.net. Hartelijk dank!